Nederland moet de huidige conferentie over het internationale kernwapenverdrag aangrijpen om de VS te berispen. Amerika mag geen kernwapens inzetten tegen landen die niet over nucleaire middelen beschikken. Ze gedraagt zich als schurkenstaat en sleurt de NAVO mee.
In de discussies over het uitgelekte Amerikaanse beleidsdocument over de inzet van kernwapens, de Nuclear Posture Review (NPR), komt steeds weer het slimme ‘mini-kernwapen’ naar voren. De kritiek op het nieuwe Amerikaanse beleid reikt echter veel verder dan bezwaren tegen het technisch bruikbaar maken van kernwapens en het slechte voorbeeld dat daarmee gegeven wordt, argumenten die ook worden gebruikt in het Trouw-commentaar van 2 april.
Van veel groter belang in de internationale politiek zijn de verplichtingen die door de kernwapenstaten zijn aangegaan in verband met de onbeperkte verlenging van het non-proliferatieverdrag in 1995. Deze hoeksteen van het stelsel van veiligheidsverdragen, was ook bedoeld om tot nucleaire ontwapening te komen. Bijna alle Amerikaanse officiële verwijzingen naar dit verdrag hebben het er alleen over dat kernwapens en kernwapentechnologie niet verder uitgebreid mogen worden naar andere landen dan de al bestaande kernwapenstaten. Het onbeperkt verlengen van het verdrag (door bijna alle landen ter wereld) ging echter destijds niet zonder slag of stoot: de niet-nucleair bewapende ondertekenaars zagen af van de ontwikkeling van kernwapens in ruil voor de zogenaamde ‘negatieve veiligheidsgaranties’ van de kernwapenstaten. Zij moesten vastleggen dat ze de niet-nucleair bewapende ondertekenaars van het verdrag nooit met kernwapens zouden aanvallen.
Het nu gelekte document bevestigt de intentie van de Amerikaanse regering om dit soms toch te doen. Dit is overigens ook al vastgelegd in een operationele richtlijn van de Amerikaanse strijdkrachten van februari 1996. Zonder verdere poespas stelt die richtlijn: ‘Vijandelijke strijdkrachten en faciliteiten die mogelijke doelwitten vormen voor nucleaire aanvallen zijn: niet-staatgebonden organisaties die massavernietigingswapens bezitten en ondergrondse groeperingen’.
Wel nieuw in het beleidsdocument is de uitbreiding van de omstandigheden waarin kernwapens worden ingezet: niet alleen in reactie op het gebruik van biologische of chemische wapens, maar ook bij voorbaat, de Nuclear Posture Review heeft het bijvoorbeeld over ‘doelen die niet-nucleaire aanvallen kunnen weerstaan’. Daarnaast, meest onheilspellend, spreekt het van inzet bij ‘niet-voorziene militaire ontwikkelingen’.
Het gaat dus niet alleen om het slechte voorbeeld dat gegeven wordt door het ontwikkelen van een ‘bruikbaarder’ type kernwapen. Het gaat ook om het direct ondermijnen van het non-proliferatieverdrag door een allang uitgestippelde beleidslijn.
D66-kamerlid Jan Hoekema stelde hier in februari vragen over aan minister Van Aartsen. Deze antwoordde eind maart dat hij deze kwestie niet aan de orde hoefde te stellen in het bondgenootschap, omdat ‘er geen sprake is van een veranderd beleid’. In andere woorden: de Amerikanen hebben steeds een cruciale verdragsafspraak ondermijnd en dat is geen probleem voor de minister.
Er staat nog meer in het Nuclear Posture Review dat van direct belang is voor de NAVO-bondgenoten: ‘Er is een plan om een NAVO-evaluatie uit te voeren van Amerikaanse en geallieerde ‘dual-capable‘ vliegtuigen in Europa en aanbevelingen aan de ministers te presenteren in de zomer van 2002’. Vlak daarvoor staat dat het misschien noodzakelijk is om de status van de kerntaken aan te passen met het oog op de ‘veranderende nieuwe dreigomgeving’. Het gaat hier om de vliegtuigen van de bondgenoten, waaronder de Nederlandse F-16’s op Volkel, die een kernwapentaak hebben.
Het nucleaire beleid van de NAVO zal dus herzien worden, waarschijnlijk in de richting van de Amerikaanse plannen. Het zal immers voor de Amerikaanse regering wenselijk zijn om de bondgenoten mee te sleuren in het overschrijden van de lijn tussen de inzet van conventionele wapens en massavernietigingswapens. De New York Times stelde onlangs dat de VS bij uitvoering van deze plannen zelf als een schurkenstaat kon worden omschreven. Het ziet er naar uit dat deze term ook kan worden toegepast op de NAVO.
In New York vindt op het moment een evaluatieconferentie van het non-proliferatieverdrag plaats. De Nederlandse diplomaten moeten de in de Kamer genoemde bezwaren tegen het unilaterale Amerikaanse optreden aan de orde stellen.
Trouw