In de discussie over het beoogde Amerikaanse raketschild in Oost-Europa is veel verwarring geslopen. Dat betreft zowel de mist die wordt opgeworpen rond de politieke intenties van het programma, als de technische mogelijkheden. De discussie dreigt ook vernauwd te worden tot die mogelijkheden van het systeem, met voorbijgaan van de politieke en militaire bedoelingen.
In ieder geval is de eerste propagandaslag al gewonnen door de Amerikaanse regering en haar Europese medestanders. Door steeds het beeld van een bedreigde bevolking te benadrukken, die wordt beschermd door het schild, verdwijnt de discussie over de politieke en militaire bedoelingen van de schildbouwers. Maar geen enkel groot wapensysteem kan worden besproken zonder de politieke en strategische implicaties erbij te betrekken.
Iraanse dreigingen?
De discussie wordt vervuild door een vermeende Iraanse dreiging. Momenteel hebben de Iraanse raketstrijdkrachten geen systeem dat de VS of West-Europa kan bereiken. De systemen die ze wel hebben zijn bewapend met conventionele koppen. Het zal nog jaren duren voordat een Iraanse raket een potentiële dreiging vormt voor West-Europa, laat staan Noord-Amerika. Het daadwerkelijk gebruik van zo’n systeem zou echter suïcidaal zijn, omdat een aanval van Iran op de kernwapenstaten of hun bondgenoten onmiddellijk beantwoord zou worden door nucleaire aanvallen die heel Iran zouden verwoesten. De ‘dreigingslogica van de boevenstaten’ is dus uitsluitend gebaseerd op het demoniseren van de regeringen van die landen en op de vooronderstelling dat ze volledig tegen hun eigen belangen in (namelijk overleven) zouden handelen.
Er is wel een andere omstandigheid te bedenken waarin zo’n land ooit raketten zal ontwikkelen en misschien gebruiken: namelijk als het zelf wordt aangevallen om wat voor reden dan ook. Aangezien dit scenario aanzienlijk geloofwaardiger is (zie Irak) dan het boven geschetste, ontstaat dan onmiddellijk de vraag naar de strategische bedoelingen van de raketschild bouwers. Wil men wellicht omstandigheden creëren waaronder nog meer agressie-oorlogen kunnen worden gevoerd, veilig achter een anti-raketschild?
Technische mogelijkheden
Het is wel mogelijk om een oordeel te vormen over het functioneren van de antiraketsystemen. Vele deskundigen, laatst nog de Amerikaanse Union of Concerned Scientists, hebben vraagtekens gezet bij de technische uitvoerbaarheid van raketonderschepping door andere raketten. Hoewel er een belangrijk onderscheid bestaat tussen raketten voor de middellange afstand en intercontinentale raketten (de tweede categorie is veel sneller) moet elk onderscheppingssysteem rekening houden met een reeks relatief makkelijk te nemen tegenmaatregelen. De belangrijkste daarvan is het meevoeren van zogenaamde decoys waarbij naast de nucleaire of een andersoortige kop ook namaakkoppen worden meegedragen die lijken op de echte. Een antiraketsysteem kan niet of nauwelijks een onderscheid maken tussen echte en namaakkoppen. Het is ondoenlijk om alle meegedragen objecten te onderscheppen, laat staan tientallen raketten, elk met een twintigtal objecten aan boord. Er is nog steeds geen oplossing gevonden voor dit fundamentele probleem.
Het in Oost-Europa geplande raketproject voorziet in een waarschuwingsradar (in Tsjechië) en een aantal raketten (in Polen). Die zullen zeer weinig tot niets kunnen uithalen tegen grote aantallen raketten, zoals die van het Russische arsenaal. Zelfs met één raket zou het systeem al moeite hebben (zoals is gebleken bij proeven die zijn uitgevoerd onder kunstmatig optimale omstandigheden). Wat een antiraketsysteem wel kan doen is het onderscheppen van vliegende objecten met een voorspelbare baan, zoals een satelliet die om de aarde draait. Omdat satellieten een steeds grotere rol spelen in de oorlogsvoering is elke bedreiging daarvan van belang. Men kan bijvoorbeeld vijandelijke waarnemingssatellieten vernietigen en een tegenstander zo blind maken.
Er is nog een nuttige functie mogelijk en dat is vermoedelijk een deel van de redenen voor de tegenstand van de Russische regering. De radarsystemen die in de nabijheid van Rusland geplaatst worden, kunnen op den duur zo ver ontwikkeld worden dat ze een redelijk beeld kunnen creëren van een door Rusland gelanceerde raketaanval op de VS. Dat beeld kan gebruikt worden om de antiraketsystemen dichter bij of in de VS effectiever te maken.
Daarnaast kunnen de bestaande antiraketsystemen verder worden uitgebouwd. De vooronderstelling is daarbij dat de technische problemen (deels) worden opgelost.
Toch is een oorlogsscenario moeilijk denkbaar. Bij de oude Koude Oorlogsscenario’s waarin honderden zo niet duizenden raketten door beide supermachten worden afgevuurd op elkaar, blijft het technische probleem bestaan. Maar er is een scenario denkbaar waarin een sterk verbeterd raketschild in de toekomst een geloofwaardige dreiging vormt. Dit is het zogenaamde first strike scenario, waarin de Amerikaanse strijdkrachten door maximaal gebruik van al hun wapensystemen (vanaf land, de ruimte, zee en de lucht – de full spectrum dominance) de Russische raketstrijdmacht grotendeels vernietigen. In dat geval zouden de paar overgebleven raketten kunnen worden onderschept door de systemen die in Polen maar ook in de Japanse zee, Engeland en elders worden opgesteld.
Het is vermoedelijk dit scenario, gebaseerd op het uitbouwen en technisch verbeteren van de bestaande systemen, dat een deel van de Russische oppositie verklaart.
Alternatieve dreigingen
Maar elk strategisch wapensysteem heeft ook economische en politieke componenten. Het kan een nieuwe wapenwedloop op gang brengen die de tegenstander dwingt om grote uitgaven te doen om de initiator te evenaren. Dat gebeurde in de laatste bewapeningswedloop van de Koude Oorlog.
Als politiek wapen kan het antiraketsysteem dienen om de ontwikkeling van een verenigd Europees veiligheidsbeleid, te dwarsbomen. De VS-regering weet vanzelfsprekend dat de meeste Europese landen niet zullen warm lopen voor het anti-raketschildplan (in Tsjechië is de meerderheid van de bevolking tegen de plaatsing van het radarsysteem). Dus is het slim om een Europees antwoord te ondermijnen door de Oost-Europese staten op bilaterale basis te benaderen. Als voortzetting van de speciale relatie met het Verenigd Koninkrijk maakt de VS regering afspraken, niet alleen met Polen en Tsjechië over het raketschild, maar ook met Bulgarije en Roemenië over de stationering van Amerikaanse troepen en de bouw van nieuwe bases. In de Balkan ondersteunt de Amerikaanse militaire aanwezigheid een alternatieve, door de VS gecontroleerde energiepolitiek die de ontsluiting van Centraal-Aziatische energiebronnen via de Balkan behelst. Dat is dan een manoeuvre om de symbiotische relatie tussen Rusland en Europa op het gebied van de energie te doorkruisen. Dit proces krijgt nog groter gewicht in het licht van de komende wereldwijde energietekorten. Kortom, verdeel en heers is het devies. Zo bezien is het anti-raketschildplan een tussenstap in een beleid gericht op het verzwakken en isoleren van Rusland. Gezien de nog steeds immense aantallen kernwapens aan beide kanten is deze ontwikkeling zeker te beschrijven als een herleving van de Koude Oorlog. Rusland beantwoordt de Amerikaanse maatregelen immers met klassieke retoriek en dreigementen.
Om deze ontwikkeling af te remmen is een verenigd Europa van groot belang. Maar niet op de manier waarop de in Nederland dominante atlantici dit wensen te bewerkstelligen: namelijk door kritiekloze ondersteuning van het Amerikaanse beleid. Het recente beleid van de Amerikaanse regering zou toch bij elke rationele politiek tot enige aarzeling moeten leiden. Maar zulke kritiek wordt in Nederland nog steeds gedempt door de beslissende invloed die de atlantici hebben op de buitenlandse politiek en de meningsvorming daarover onder de politieke elite. Die overheersing doorbreken is de enige manier om de wedloop naar een nieuwe Koude Oorlog te doen ontsporen.
VD AMOK