De kunst van goede propaganda, zo zei de in dit verband al vaak aangehaalde Dr. Goebbels, zit hem in de herhaling van een idee. Dat gaat zeker op voor alle beeldvorming rondom de ex-Joegoslavische oorlog. Wat is er nodig voor goed menselijk drama? Een slachtoffer, dat zielig moet zijn. Een boosdoener, die de zieligheid heeft veroorzaakt; plus een held, die de eerste kan redden van de tweede.
Ziedaar de essentie van de Irma-formule zoals die is toegepast in de West-Europese media de afgelopen maand. De bedoelingen van de redacteuren verantwoordelijk voor de voorpagina’s, de fotografen en de verslaggevers, de tv-makers en radiocommentatoren waren misschien nobel. De kinderen van Sarajevo moesten gered worden. Aan twee van de bovenstaande voorwaarden was reeds voldaan: slachtoffer = Bosnische moslim; boef = Serviërs. Alleen het derde element, de heldenrol, ontbrak. Die werd dan ook prompt ingevuld door de westerse politiek. Vliegtuigen werden gestuurd, kinderen verzameld en naar het westen gebracht; de media waren tevreden. De oorlog ging gewoon door. De laatste maanden heb ik me vaak afgevraagd hoe onschuldig de verslaggevers zijn die deze verhalen op onze schermen en in onze kranten zetten. Weten ze niet dat in een oorlog dit soort slachtoffers aan alle kanten kunnen worden verzameld? Komt het in de koppen van de bewakers van de publieke mening niet op dat hun prachtige schuldige/onschuldige plaatje niet in een politiek vacuüm terechtkomt maar zelf een wapen is in de strijd om de publieke mening en dus ook een factor wordt in de calculaties van de politici? Of is het veel erger, en weten ze dit drommels goed? In dat geval gebruiken ze willens en wetens gruwelbeelden om een oorlogshysterie uit te lokken. Er is immers alleen een reactie mogelijk op de beelden: straf de Serviërs, verpletter ze. Alleen zo kunnen ‘we’ de Irma’s helpen. Misschien is er een verschil tussen onze opiniemakers en Orwell’s brave Winston die elke dag op zijn werk kwam en de geschiedenis herschreef om de gewenste publieke reactie te helpen ‘organiseren’. Maar helaas kan ik dat verschil af en toe niet meer zo scherp zien.
Achter de Zeewering (Nieuwsblad van Links Forum)